Innovatieve tools voor de bescherming van drinkwater in landelijke en stedelijke omgeving. (WATERPROTECT)

Op welke wijze kunnen landbouwers in Europa beter en doeltreffender betrokken worden bij het verbeteren van de waterkwaliteit in stroomgebieden voor drinkwaterwinning? Het Europees Horizon2020 project ‘WaterProtect’ focust op één factor van het probleem van de te verbeteren oppervlaktewaterkwaliteit, namelijk de aanhoudende diffuse vervuiling van drinkwaterbronnen door agrarisch gebruikte pesticiden en meststoffen. Het doel is om een verbetering te bereiken door de verschillende stakeholders (waterbedrijven, landbouwers, NGO’s, producenten van gewasbeschermingsmiddelen, consumentenorganisaties, overheidsdiensten, etc.) intensief (van onderuit) te betrekken bij de realisatie van efficiënte, innovatieve landbouwsystemen. 

Voldoende water met een goede kwaliteit ter beschikking hebben in alle seizoenen is levensnoodzakelijk. Meer dan de helft van de Europese rivieren en meren verkeert echter in een minder goede ecologische toestand verkeert en ongeveer 25% van het Europese grondwater heeft een slechte chemische samenstelling. Deze verminderde kwaliteit blijft tot nu toe onveranderd ondanks de inspanningen van verschillende beleidsdomeinen ter bevordering van veilig en schoon water. 

De aanpak is gericht op meer horizontale waterbeheersvormen. Via een multi-actor opzet en via innovatieve instrumenten worden de actoren in staat gesteld om te monitoren, te financieren en vervolgens de beheerpraktijken en maatregelen ter bescherming van de waterbronnen effectief te implementeren. 

Binnen het project zijn er in totaal zeven actielabs met een multi-actor setting. Telkens wordt de haalbaarheid en opname geëvalueerd van de op wetenschap gebaseerde oplossingen om de waterkwaliteit van drinkwaterbronnen te verbeteren en te beschermen. ILVO is trekker van het werkpakket rond ‘water governance’. Daarin wordt gezocht naar succesvolle strategieën om een goede waterkwaliteit te realiseren. We vertrekken vanuit de mindshift dat waterkwaliteit niet alleen moet worden aangestuurd door (de verschillende niveaus/domeinen van) de overheid, maar ook voor private actoren. ILVO is verantwoordelijk voor het opstellen van een ‘framework voor het ontwikkelen en analyseren van water governance systemen’, het in goede banen leiden van het governance onderzoek in de verschillende actionlabs en, gebaseerd op een vergelijkende studie tussen de verschillende actielabs, het benoemen van kenmerken, mogelijkheden en beperkingen voor goede water-governance systemen.

De concrete aanpak omvat onder meer: Harmoniseren en ter beschikking stellen van datasets van meetgegevens over pesticiden en nutriënten in de waterbronnen door de opzet van participatieve monitoring. Bestaande data intergreren en nieuwe data genereren om een beter inzicht te krijgen in het systeem. Benoemen, ontwikkelen en ontwerpen van goede landbouwpraktijken en demonstratie van deze innovatieve landbouwsystemen die een goede waterkwaliteit leveren. Ontwikkelen van een gebruiksvriendelijke webtool waarin de meetdata en kaartmateriaal (hydrologisch netwerk, bodemkaarten, landgebruik, hoogtekaarten,…) worden samengebracht met als doel op een eenvoudige manier de link tussen gebruik van GBM/bemesting en waterverontreiniging weer te geven.

ILVO is ten slotte ook sterk betrokken bij de opschaling van de resultaten naar een Europees niveau.

Het project heeft bij beëindiging duidelijk veelbelovende resultaten opgeleverd. ILVO heeft een governance gids opgesteld ter ondersteuning van goede landbouwpraktijken om drinkwaterbronnen te beschermen. Daarin zijn er drie cyclische stappen: governance beoordeling van de huidige situatie, proces implementatie om de ambities te realiseren en beoordeling van de resultaten. De aanpak is gebruikt en op punt gesteld in de actions labs om reële verbeteringen van de waterkwaliteit in waterwinningsgebieden te bekomen. De tool kan een beter (minder top down) lokaal governance systeem stimuleren.