De decline-thesis onder vuur: de positie van de vrouw in het laat-middeleeuwse publieke stadsleven herdacht.

In mijn onderzoeksproject, getiteld Dismantling the Borders, vergeleek ik de werkmogelijkheden van vrouwen in Brabant en Biskaje in de vijftiende en zestiende eeuw. Historici beargumenteerden de verschillen en gelijkenissen  in de werkmogelijkheden van vrouwen in Noord- en Zuid-Europa. Hierbij gebruikten ze vaak de rechtstradities en familiale structuren van de twee regio’s om de verschillen te verklaren. Er zijn echter weinig historici die de noord-zuid verschillen empirisch hebben onderzocht. Deze studie vergeleek vrouwen hun activiteiten in kleinhandel in Bilbao, Mechelen en Antwerpen. Aan de hand van dit onderzoeksopzet argumenteer ik voor een nieuwe focus op verschillende manieren om werk te organiseren als verklaringskader voor regionale verschillen in vrouwen hun werkmogelijkheden. 

Eerder onderzoek naar vrouwen en werk in Brabant en Biskaje toonde reeds aan dat in de twee regio’s vrouwen actief waren in verscheidene beroepen. Toch zijn er een aantal cruciale verschillen in vrouwen hun werkmogelijkheden in de twee regio’s. In Antwerpen en Mechelen waren de werkmogelijkheden van vrouwen sterk afhankelijk van vrouwen hun huwelijksstatus, afkomst en sociale status. Dit resulteerde in een verschillende set van regulering voor verschillende groepen vrouwen. In de Brabantse steden werd werk doorgaans georganiseerd in een ambacht. In de meeste van deze corporaties konden vrouwen geen zelfstandig lidmaatschap verkrijgen. Toch waren vrouwen actief in de patriarchale ambachten. Gezinsleden van een ambachtsmeester waren mee actief in de huishoudelijke werkplaats en stonden zo mee in voor het inkomen van het gezin. Op deze manier werd het werk van vrouwen erkend en toegelaten.

In Bilbao was het werk van vrouwen in de kleinhandel niet zo afhankelijk van een vrouw haar verwantschap van een man. De normatieve bronnen van de Biskajse havenstad tonen dat bepaalde beroepen, bijvoorbeeld kleinhandel in visverkoop en broodproductie en -verkoop, zelfs grotendeels in handen van vrouwen waren. Deze beroepen waren niet formeel georganiseerd door ambachten of andere erkende associaties. De vrouwen actief in deze marksectoren werden dus louter gecontroleerd door de stadsraad van Bilbao, die een uitgebreide set regulering voor deze sectoren opstelden. De uitgebreide regulering van het werk van de handelsvrouwen in Bilbao was een rechtsreeks gevolg van hun belang voor de verdeling van voedselproducten in de stad. De marktvrouwen van Bilbao werden dus strikt opgevolgd, maar konden hun belang voor het dagelijkse leven in de stad ook gebruiken om druk te zetten op de stadsraad. Vooral de visverkoopsters en broodbaksters konden op die manier veranderingen in regulering afdwingen.

Door lokale omstandigheden – meer specifiek de instituties verantwoordelijk voor de organisatie van werk – te betrekken in de studie van vrouwen en werk in verschillende Europese regio’s, moedigde deze studie een nieuwe kijk op vergelijkend onderzoek van vrouwen hun werkmogelijkheden aan. In de Brabantse steden hadden de ambachten enorm veel invloed over vrouwen hun werkmogelijkheden. In Bilbao, waar kleinhandel niet was georganiseerd in een ambacht of een andere formele institutie, waren voornamelijk vrouwen actief in deze beroepen. Maar de marktvrouwen van Bilbao hadden slechts toegang tot beroepen van lagere status. Ook in Bilbao waren de meer winstgevende sectoren in de handen van mannen.