De schatkamer der beelden: de rol van beeldvorming bij de diagnose en behandeling van prostaatkanker

Uitwendige radiotherapie wordt vaak gebruikt bij de behandeling van prostaatkanker. Technologische vooruitgang in de wijze van toediening van externe radiotherapie laat toe de bestralingsdosis waarmee de volledige prostaat bestraald wordt op te drijven en zo de genezingskans te verbeteren. Echter gaat deze dosisverhoging over de gehele prostaat gepaard met een toename van de nevenwerkingen en wordt lokaal herval nog steeds opgemerkt, het vaakst nabij de locatie van de oorspronkelijke tumor.

Nieuwe strategieën, waarbij de lokale controle verhoogd wordt in combinatie met een aanvaardbare toxiciteit worden heden ten dage onderzocht.

Een innovatieve, meer precieze en accurate vorm van uitwendige bestraling, gehypofractioneerde stereotactische radiotherapie (SBRT), is gebaseerd op twee principes: (1) nauwkeurige lokalisatie (stereotaxie) van het doelvolume en (2) het toedienen van een beperkt aantal behandelingsfracties waarbij een hoge bestralingsdosis per fractie gebruikt wordt (hypofractionatie). Vanuit biologisch standpunt heeft de hogere bestralingsdosis die gebruikt wordt per fractie theoretisch gezien een gunstig effect op de uitkomst van de behandeling. Gezien er minder bestralingen nodig zijn, levert deze strategie bijkomend een praktisch voordeel op voor patiënt, leidt deze strategie tot een inkorting van de wachtlijsten en kan de totaalkost van de behandeling mogelijk gereduceerd worden dankzij deze behandelingsstrategie. 

Protonentherapie, een techniek welke gebruik maakt van geladen deeltjes in plaats van fotonen, kan theoretisch gezien ook een optie zijn waarbij de dosis geëscaleerd kan worden op de prostaat, terwijl nevenwerkingen ten gevolge van de bestralingsbehandeling beperkt blijven. Dit omwille van de fysische karakteristieken van protonen.

Verhoging van de bestralingsdosis op de intraprostatische tumornodule, terwijl de dosis op de omgevende gezonde weefsels niet verhoogd wordt in vergelijking met een conventionele homogene bestraling van de prostaat (focale boosting), kan een eveneens geschikte optie zijn. Daarenboven kan het toedienen van een focale boost de lokale ziektecontrole verbeteren, gezien lokaal herval het vaakst optreedt nabij de primaire lokalisatie van de tumor. Momenteel wordt deze hypothese getest in multiple fase III-studies, waaronder de FLAME-studie, waaraan ook het UZ Leuven deelneemt.

Gezien dosis-escalatie een accurate en precieze dosistoediening vereist, is de beeldvormingstechniek, gebruikt voor deze behandelingen van cruciaal belang.

In dit project zal het gebruik van lokale dosis-escalatie strategieën voor de behandeling van prostaatkanker onderzocht worden, waarbij gebruik gemaakt zal worden van de meeste innovatieve technieken (gehypofractioneerde SBRT of protonentherapie). Doel hiervan is het combineren van de potentiële voordelen van beide technieken met als doel het verbeteren van de behandelingsuitkomst, zowel wat betreft lokale tumorcontrole als wat betreft het verminderen van toxiciteit ten gevolge van de behandeling.

Een multicentrische fase II-studie, genaamd de Hypo-FLAME studie, zal gestart worden om de haalbaarheid en veiligheid te evalueren van het gebruik van een simultaan geïntegreerde focale boost op de macroscopisch zichtbare tumorregio in combinatie met een SBRT-behandeling van de ganse prostaatklier. In een translationele zijarm van dit project zal ook het metabole effect van deze behandelingsstrategie onderzocht worden.

Aansluitend zal een planningsstudie uitgevoerd worden, waarbij de potentiële voordelen van het gebruik van protonentherapie bij het plannen van een focale boost op het tumorvolume bij een prostaatkankerbehandeling zullen onderzocht worden. De uitkomst van deze planningsstudie kan potentieel dienen als een basis voor verder klinisch onderzoek bij prostaatkankerpatiënten, wanneer het protonencentrum van UZ Leuven operationeel is.

Met als doel te voorzien in een veilige en doeltreffende uitvoering van de hoger beschreven behandelingsstrategieën, zal de doeltreffendheid van het gebruik van een multiparametrische MRI bij het intekenen van het intraprostatische tumorvolume verder bestudeerd worden. In het bijzonder willen we een registratieproces ontwikkelen waarbij in vivo MRI beeldvorming gecorreleerd wordt met postoperatieve ex vivo MRI beeldvorming van de prostaat, gebruik makend van een 3D-gedrukte patiëntspecifieke mal. Ook de histologische resultaten na antamoompathologisch nazicht van het resectiespecimen zullen gecorreleerd worden met de beeldvorming. Doel hiervan is het bekomen van een precieze spatiale, anatomische, functionele en moleculaire correlatie.