Globalisering, Duitsland en “het Westen”: Een situering van Husserl, Heidegger en het idee van fenomenologie

Dit onderzoek zal laten zien dat “het Westen” begrepen kan worden als een manier van omgaan met de wereld die erin bestaat de plaatsen van andere volkeren te ontdoen van hun intrinsieke betekenis, om zo een vooruitgang en voorsprong van de eigen plaats te garanderen. Het project zal laten zien dat de geschiedenis van het moderne Duitsland is gevormd door een specifieke confrontatie met “het Westen”, uiteindelijk uitmondend in het Derde Rijk. Tevens zal deze studie argumenteren dat de fenomenologische projecten van Edmund Husserl (1859 – 1938) en Martin Heidegger (1889–1976) het licht zagen in een kritieke periode van de Duitse geschiedenis en blijk geven van een filosofisch engagement met de confrontatie tussen Duitsland en “het Westen”. Een precieze ontwikkeling van het concept “het Westen” staat gelijk aan het analyseren van dit beginnende globaliseringsproces en Duitslands positie in dit proces. Dit historisch-filosofisch onderzoek naar de relatie tussen Duitslands moderne geschiedenis en globalisering, waarin deze geschiedenis wordt gekarakteriseerd als uitzonderlijk (sonderweg) en de relatie van Duitsland met “het Westen” als een confrontatie, heeft twee doelen. Ten eerste, om aan de hand van de Duitse ervaring de twee kanten van het globaliseringsproces te beschrijven, namelijk de “duistere” zijde en de “lichte” zijde. Het tweede doel, dat samenhangt met het eerste, is om twee stromingen van denken te traceren en exploreren die in Duitsland ontstonden. Te weten, enerzijds een universalistisch, liberaal denken dat culmineert in Husserls werk en dat globalisering ziet als niet alleen een onvermijdelijke maar ook een positieve verandering. En anderzijds een non- of anti-universalistisch, conflictgeoriënteerd denken dat culmineert in Heideggers werk en dat de aannames van het liberalisme ten aanzien van globalisering ontkent. Tegen de achtergrond van dit historisch-filosofisch narratief is de doelstelling van het gehele project tweeërlei. Allereerst beoogt het te tonen dat fenomenologie een unieke discipline is, die vanaf haar allereerste begin is ontstaan uit een confrontatie met “het Westen”, in de geest van een dekoloniaal project. ‘Dekoloniaal’ verwijst hier naar plaatsgeoriënteerde, topologische studies die het concept ‘plaats’ begrijpen als dat waarin er een historische samenkomst is van mens en betekenis. Aan de hand van dit topologische begrip van plaats kan vervolgens een alternatieve, dekoloniale kijk op de wereld worden ontwikkeld, die een niet-reactionaire, vrije relatie met “het Westen” inhoudt. Ten tweede beoogt dit project een kritiek te formuleren van postkoloniale studies die zowel Duitslands conflictueuze relatie met “het Westen”, als het plaatsgeoriënteerde fenomenologische denken dat uit deze confrontatie voortkomt, volledig negeren. Dit onderzoek zal zodoende een nieuw, niet-reactionair en topologisch perspectief bijdragen aan het onderzoek naar de strijd van postkoloniale/niet-westerse naties om dekolonisering. Als onderdeel van dit perspectief zal een nieuw concept van kosmopolitisme worden ontwikkeld, dat pluriversalisme kan worden genoemd. Deze studie zal, kortom, argumenteren dat geen enkele plaats de waarheid kan monopoliseren, om die waarheid vervolgens op te leggen aan andere plaatsen.