Het verbeteren van de uitvoeringstechnische kwaliteit van ingrepen bij bouwkundig erfgoed door een optimalisatie van de inzet en de kennis van de verschillende stakeholders.

De complexiteit en specificiteit van bouwkundig erfgoed noodzaken een specifieke benadering voor kwaliteitsbewaking. Het hoofddoel van dit onderzoek is dan ook het ontwikkelen van een aanpak voor het beheer van de uitvoeringstechnische kwaliteit van bouwkundig erfgoed. Deze aanpak is gebaseerd op kennis over het doel, de conservatieprincipes en de uitdagingen van erfgoedbeheer. Deze werden vertaald naar een aanpak op basis van een analyse van kwaliteitsbewaking in andere domeinen. De wetenschappelijke basis voor de ontwikkelde aanpak werd opgebouwd aan de hand van een analyse van de uitvoeringspraktijk en een verkennend onderzoek van twee methodes voor kwaliteitsverbetering: kennisopbouw en kennisdeling. Door de analyse van de huidige praktijk te voeren op drie detailniveaus lieten de onderzoeksresultaten toe inzichten te verwerven in verscheidene aanpakken, problemen, attitudes en technische uitdagingen. Het onderzoek gaf daarom een stem aan verschillende stakeholders en behandelde verschillende ingrepen.

De ontwikkelde aanpak voor het beheer van de uitvoeringstechnische kwaliteit van bouwkundig erfgoed is een participatieve aanpak. De aanpak is gebaseerd op continue zorg, kennisopbouw en kennisdeling. Het doel is het behoud van erfgoedwaardes op basis van een participatief proces van continue zorg, waarin alle stakeholders betrokken worden. Technische kennis, vakmanschap en kennis van de erfgoedwaardes zijn essentieel om te beslissen over het ontwerp en de implementatie van ingrepen. De kwaliteit van bouwkundig erfgoed is daarom het resultaat van het samengaan van continue zorg, stakeholders en kennis.

De analyse van de onderhoudspraktijk in Vlaanderen toont aan dat een preventieve aanpak ontbreekt in het beheer van bouwkundig erfgoed. Tegenstrijdigheden in de betekenis van termen zoals onderhoud, herstel, conservatie en renovatie bemoeilijken een kwaliteitsvol onderhoud van erfgoed. Preventieve ingrepen, zoals het reinigen van goten, worden maar in beperkte mate uitgevoerd. Bovendien roepen eigenaars geen deskundige hulp in bij het herstel van historisch waardevolle elementen en materialen. Monumentenwacht blijkt een belangrijke steun voor de eigenaars, dankzij hun expertise en objectieve opinie. Het beheer van bouwkundig erfgoed zou verbeterd kunnen worden door de inspectieresultaten te integreren in een betrouwbaarheidsanalyse van bouwkundige systemen.

De analyse van structurele ingrepen toont aan dat ingenieurs vaak een lineaire oplossingsgerichte aanpak toepassen. Ze passen hierbij de controle-stap van de ISCARSAH methode niet toe. Het feit dat ingenieurs enkel projectmatig betrokken worden bemoeilijkt de continuïteit van de zorg voor historische structuren. Het onderzoek stelt daarom voor dat Monumentenwacht een eenvoudig systeem van structurele monitoring uitwerkt, in samenspraak met ingenieurs uit het veld.

Kennis blijkt ook erg belangrijk bij de uitvoering van ingrepen, zoals aangetoond wordt in de analyse van voegherstel. Architecten beslissen echter liever over de herstelmortel op basis van hun ervaring. Deze attitude staat een kennisopbouw over de duurzaamheid van voegherstel in de weg. De complexe beslissing over de herstelmortel zou vergemakkelijkt worden als er meer zou worden ingezet op het documenteren van de materiaaleigenschappen van bestaande materialen en de toegepaste materialen voor herstel. Hierbij is kennisdeling tussen architecten, aannemers en experten erg belangrijk. Bovendien spelen ook het vakmanschap, de opleiding en de motivatie van metsers en voegers een belangrijke rol in de uitvoeringskwaliteit. Deze wordt daarom sterk bepaald door de opleiding en trots van vakmensen.

Het tweede deel van het onderzoek omvat een studie van twee methodes voor kwaliteitsverbetering: kennisopbouw en kennisdeling. Drie technische studies tonen aan dat de specifieke technische uitdagingen die werden geïdentificeerd in de praktijkanalyse baat hebben bij kennisopbouw vanuit continue zorg. Dergelijk vorm van kennisopbouw kan worden verworven dankzij interdisciplinaire kennisdeling van geavanceerde data uit monitoring. Het onderzoek naar kennisdeling bij de leden van een bouwteam toonde het verband aan tussen drie interpersoonlijke processen: (1) het opbouwen van een vertrouwensrelatie, (2) het ontstaan van samenwerkingsvormen op basis van gelijke inzichten, (3) de oprichting van een operationele gemeenschap op de werf.