Het effect van perinatale stress op het ontwikkelingstraject van prematuur geboren kinderen

Wereldwijd worden meer dan 10% van alle baby’s prematuur geboren (< 37 weken PML). Dankzij de progressie die geboekt werd in de neonatale zorg zijn de overlevingskansen van deze kinderen in de welvarende landen toegenomen. Ondanks deze vooruitgang echter blijven zeer prematuur geboren kinderen een verhoogd risico hebben op gezondheids- en ontwikkelingsproblemen met een belangrijke negatieve impact op hun levenskwaliteit. Op grotere schaal zijn de negatieve gevolgen voor de economie groot. Met het huidige project hopen we meer te weten te komen over één welbepaalde risicofactor die een cruciale rol lijkt te spelen in het ontwikkelingstraject van prematuur geboren kinderen, namelijk: de  blootstelling aan perinatale stress.

Om het effect van perinatale stress op het ontwikkelingstraject van prematuur geboren kinderen  na te gaan, willen we  een cohort van prematuur geboren (<34 weken PML en/of GG<1500g) kinderen (N = 200), samen met hun ouders nauwgezet opvolgen, zowel voor, tijdens als na de geboorte. Tijdens hun verblijf op de dienst neonatale intensieve zorgen worden premature baby’s blootgesteld aan multiple stressoren zoals medische behandelingen en de scheiding van zorgfiguren. Ook voor ouders is dit een zeer stressvolle periode. Het eerste doel van de studie is het identificeren van objectieve stress markers die op een eenvoudige en niet-invasieve manier kunnen worden bekomen bij premature baby’s. Om dit onderzoeksdoel te kunnen realiseren, zullen er nieuwe technieken worden ontwikkeld die de signaalanalyse van onder andere stress-gerelateerde hartslagvariabiliteit en EEG-maturatie, alsook slaapstadia markers voor premature baby’s mogelijk maken.

Het opzet van de studie is prospectief. Daar waar mogelijk wordt er gewerkt met een controlegroep (bv. een subgroep van moeders met een hoogrisicozwangerschap die bevallen na 34 weken PML). Er is opvolging voorzien voor ouders en kinderen tot de leeftijd van 24 maanden (gecorrigeerde leeftijd). Deze longitudinale follow-up maakt de collectie van data op verschillende, opeenvolgende meetmomenten mogelijk waardoor ontwikkelingstrajecten van prematuur geboren kinderen gedefinieerd kunnen worden in relatie tot de verschillende neonatale medische en stress-gerelateerde parameters.

Ook ouderlijke stressniveaus, onder de vorm van depressieve symptomen, angst, stressbeleving en de hechting tussen ouder en kind, zullen in kaart gebracht worden tijdens de verschillende, opeenvolgende meetmomenten d.m.v. vragenlijsten en klinische observaties. Enerzijds zal dit de mogelijkheid bieden om enkele psychometrische instrumenten te valideren voor deze specifieke doelgroep van ouders. Anderzijds creëert dit de mogelijkheid om het effect en de voorspellende waarde van het verloop van een depressie, angst en stress bij de ouder(s) op het ontwikkelingstraject van het premature kind en op de ouder-kindrelatie te onderzoeken.

Humane studies over epigenetische wijzigingen ten gevolge van prenatale stress zijn zeldzaam. In ons onderzoek beogen we, om naast hogerop vermelde doelstellingen, verder te bouwen op eerder onderzoek dat werd  uitgevoerd in een laag-risico populatie zwangere vrouwen (Hompes et al., 2013; Van Geel et al., 2015). Wij wensen een subgroep van moeders met een hoogrisicozwangerschap die worden opgenomen op de dienst Gynaecologie-Verloskunde van het UZ Leuven te bestuderen (N = 200). Deze moeders worden blootgesteld aan uitgesproken stress tijdens de zwangerschap ten gevolge van preterme arbeid. Onze hypothese is dat de veranderingen in methylatiegraad van eerder bestudeerde genen (bv. NR3C1, IGF2) meer uitgesproken zullen zijn in deze subgroep van moeders blootgesteld aan uitgesproken prenatale stress. Verder willen we ook de methylatie van de oxytocine receptorregio’s onderzoeken in relatie tot hechting en gehechtheidsstijlen. Een laatste en belangrijke algemene doelstelling van deze studie is om een ‘Perinatale Stress Calculator (PSC)’ te ontwikkelen. De PSC is een verzameling van verschillende mathematische modellen, gebaseerd op automatische leertechnieken. Deze modellen zullen worden ontworpen om het verband tussen de perinatale (endocrinologische, psychologische en fysiologische) stressparameters  en het ontwikkelingstraject van premature baby’s op korte (dit is bij ontslag van de dienst neonatale intensieve zorgen) en op lange termijn (dit is op de gecorrigeerde leeftijd van 1 en 2 jaar) te bestuderen.

Vertrekkende vanuit deze modellen hopen we die parameters te kunnen distilleren die het meest relevant zijn voor één of meerdere uitkomstmaten met betrekking tot het ontwikkelingstraject van prematuur geboren baby’s (bv. hechting tussen ouder-kind).  We hopen met behulp van de PSC in eerste instantie de kans op ontwikkelingsproblemen beter te kunnen voorspellen, maar vervolgens ook te kunnen gaan investeren in het opzetten van vroege en meer gerichte (preventieve) interventies alsook in specifieke, persoonsgerichte (psycho-)therapeutische ondersteuning voor prematuur geboren kinderen en hun ouders. Er is reeds (beperkte) evidentie gevonden voor de invloed van enkele geïsoleerde risicofactoren op het ontstaan van ontwikkelingsproblemen bij premature kinderen, doch onze studie beoogt een meer doorgedreven exploratie van (het samenspel van) multiple potentiële mediatoren in het ontwikkelingstraject van prematuur geboren kinderen.