EU-besluitvorming met betrekking tot internationale onderhandelingen in eerste pijler domeinen: een comparatieve principal-agent analyse.

De doelstelling van het onderzoek is het analyseren van het interne EU-besluitvormingsproces met betrekking tot internationale onderhandelingen die leiden tot internationale akkoorden binnen zogenaamde 'eerste pijler beleidsdomeinen'. Dit zijn de domeinen waarvoor in de EU de communautaire besluitvormingsmethode gebruikt wordt. In internationale onderhandelingen in deze domeinen (die dus buiten het traditionele buitenlands en veiligheidbeleid vallen) is de EU vandaag een leidende global actor. In dit onderzoeksprojcet ligt de focus op volgende eerste pijler beleidsdomeinen: milieu, visserij, transport en concurrentie. Om de rol van de EU tijdens internationale onderhandelingen over deze domeinen te begrijpen, moet de black box van de EU geopend en het besluitvormingsproces in de EU bestudeerd worden. De onderzoeksvraag luidt: welke factoren bepalen de discretie van de EU-onderhandelaar ten aanzien van de lidstaten tiijdens internationale onderhandelingen die leiden tot een internationaal akkoord binnen een eerste pijler beleidsdomein? De discretie is de onderhandelingsautonomie die de EU-onderhandelaar geniet ten aanzien van de lidstaten. Discretie meet in welke mate de EU-onderhandelaar autonoom kan (onder)handelen zonder het risico te lopen dat de lidstaten de door hem gemaakte verbintenissen afkeuren. Centraal in de bestudeerde besluitvormingsprocessen staat immers de verhouding tussen de actor die de 27 lidstaten op het internationale niveau vertegenwoordigt (de 'EU-onderhandelaar', meestel de Europese Commissie of het Voorzitterschap) en de lidstaten die een bepaalde mate van discretie delegeren naar die EU-onderhandelaar. Het bestuderen van de discretie van de EU-onderhandelaar leidt tot inzichten in de machtsverhoudingen binnen de EU als global actor, en dus ook tot een beter begrip van de EU als meerlagig politiek systeem: wie is de sturende actor tijdens dergelijke onderhandelingen - de lidstaten of de EU-onderhandelaar? - en waarom? Dit onderzoeksproject heeft dire uitgangspunten: 1. In een vorig onderzoeksproject analyseerde ik het EU-besluitvormingsproces m.b.t. de onderhandelingen van multilaterale milieuverdragen. Gebruik makend van principal-agent-theorie, die de verhouding tussen principals (die delegeren) en agents (naar wie gedelegeerd wordt) modelleert in de verhouding tussen delegatie en controle, heb ik 8 EU-besluitvorminsprocessen bestudeerd. Uit hun systematische vergelijking heb ik de factoren geïdentificeerd die discretie in internationale milieuonderhandelingen verklaren. Met dit onderzoeksproject wil ik de reikwijdte en geldigheid van het vorig onderzoek uitbreiden. 2. Dit onderzoeksproject wil twee hiaten in de huidige principal-agent-literatuur in de EU-studies invullen: a. daar waar eerdere studies over het EU-besluitvormingsproces m.b.t. internationale (voornamelijk handels-) onderhandelingen zich bepeerkten tot enkelvoudige casestudies, ligt het innovatieve element van dit onderzoekproject is de systematische vergelijking van meerdere cases. Hierdoor kunnen factoren die de mate van discretie bepalen geïdentificeerd worden; b. de literatuur over de bestudeerde EU-besluitvormingsprocessen heeft tot op heden quasi exclusief gefocust op het externe handelsbeleid van de EU. Omwille van de exclusieve bevoegdheidsoverdracht naar de EG sluit dit domein nauw aan bij het ideaaltypische principal-agent-model. In andere domeinen (zoals milieu en transport) delen de EG en de lidstaten de bevoegdheden, wat nieuwe dynamieken genereert in die principal-agent-relatie. Dit onderzoeksproject zal niet alleen bijdragen tot de empirische kennis over dergelijke EU-besluitvormingsprocessen, maar ook tot een verdere ontwikkeling van het theoretische principal-agent-model zoals het wordt gebruikt in de EU-studies. 3. In dit onderzoeksproject zullen de stappen die gezet zijn in de verfijning van de QCA-methodologie verder ontwikkeld worden. Dit onderzoeksproject heeft een tweevoudige doelstelling: de bevindingen uit een vorig onderzoeksproject valoriseren met het oog op generalisatie van de conclusies, en bijdragen tot de innovatie van het onderzoek over de EU als global actor in eerste pijler beleidsdomeinen.

Trefwoorden:QCA, European Union, Principal-agent, EU external relations, EU decision-making

Disciplines:Andere economie en bedrijfskunde, Burgerschap, immigratie en politieke ongelijkheid, Internationale en vergelijkende politiek, Multilevel governance, Nationale politiek, Politiek gedrag, Politieke organisaties en instellingen, Politieke theorie en methodologie, Openbaar bestuur, Andere politieke wetenschappen