Procederen qualitate qua. Vertegenwoordiging ad agendum in het burgerlijk geding

Het voorwerp van het onderzoek vormt de procesvoering qualitate qua. Nauwkeuriger : de specifieke procesrechtelijke vertegenwoordigingsrelatie waarbij een (rechts)persoon als procespartij optreedt voor rekening van een ander.

Deze rechtsfiguur kent verrassend veel toepassingsgevallen. Usual suspects zijn natuurlijk de curator, de voogd of bewindvoerder, en de ouder die procedeert voor rekening van het minderjarige kind. Maar zijn eveneens toepassingsgevallen : de groepsvertegenwoordiger die in een class action collectief herstel voor gedupeerde consumenten nastreeft, de auteursrechtenvereniging die procedeert voor rekening van de aangesloten auteurs, het wederkerig mandaat dat de wet o.m. voorziet tussen mede-eigenaars en tussen gehuwden voor wat het gemeenschappelijk vermogen betreft, bepaalde vormen van third party funding, …

Deze procesrechtelijke vertegenwoordigingsrelatie wordt in de Belgische rechtsleer bijna uitsluitend vanuit haar specifieke toepassingsgevallen benaderd. Nochtans gaat het in wezen steeds om hetzelfde: een (rechts)persoon die als procespartij in rechte optreedt voor rekening van de eigenlijke titularis(sen) van het litigieuze recht. De gefragmenteerde benadering is dan ook niet zonder risico. Door te focussen op individuele toepassingsgevallen en daarbij het groter geheel uit het oog te verliezen, zet men de deur wijd open voor inconsistenties. Dat komt de rechtseenheid en de transparantie vanzelfsprekend niet ten goede. Bovendien blijkt ook, los van de verkaveling ter zake, grote onzekerheid te bestaan over de toepasselijke rechtsregels. Vaak grijpt men terug naar het gemeen privaatrecht, maar dat laat zich niet altijd even goed verzoenen met de specifieke context van het geding.

Het centrale opzet van dit onderzoek bestaat erin het particuliere te overstijgen en te komen tot een zekere systematiek. In hoeverre kan er een algemeen procesrechtelijk kader worden opgebouwd waarbinnen de vele toepassingsgevallen van het optreden qualitate qua zich laten inpassen? En hoe verhoudt dat procesrechtelijk kader zich tot het gemeenrechtelijk (privaatrechtelijk) vertegenwoordigingsregime?