Teacher leadership in (inter)actie: Empirische studies in basis- en secundaire scholen.

Geleidelijk aan zien we verschuivingen optreden in de organisatorische structuur van scholen, onder meer met de introductie van het fenomeen “teacher leadership” (TL). Vandaag de dag kunnen we leiderschap in scholen niet langer herleiden tot de individuele acties van de schoolleider. Sommige leraren zijn immers formeel aangesteld om klasoverstijgende verantwoordelijkheden op te nemen met de bedoeling om andere leerkrachten te begeleiden tot betere praktijken en, uiteindelijk, om bij te dragen tot de onderwijskwaliteit van de school. Voorbeelden hiervan zijn leerkrachten die de rol van mentor, (algemeen of pedagogisch) coördinator of zorgcoördinator op zich nemen. Hoewel TL wordt beschouwd als een katalysator voor onderwijsvernieuwing en professionele ontwikkeling, gaan er stemmen op dat TL minder vanzelfsprekend is dan we denken doordat het de gevestigde autoriteitspatronen in scholen uitdaagt. Tot heden zijn slechts een beperkt aantal empirische studies naar TL beschikbaar. Bovendien focussen deze studies zich voornamelijk op de rol van de teacher leader en gaan ze maar in beperkte mate na hoe TL gepercipieerd wordt door andere actoren (leerkrachten en schoolleider) binnen de school en hoe TL micropolitieke acties met zich meebrengt. Dit doctoraat hanteert een andere insteek door TL te bestuderen als een praktijk in plaats van louter een rol en beoogt hierdoor een breder inzicht in het fenomeen.

Het eerste hoofdstuk rapporteert over een kwalitatieve meervoudige gevalstudie waarbij de implementatie van en de percepties omtrent TL in Vlaamse scholen wordt verkend. Uit onze resultaten blijkt dat het opnemen van leiderschapsverantwoordelijkheden voor leraren een sterke impact heeft op hun sociaal-professionele relaties en professioneel zelfverstaan.  In het tweede hoofdstuk ligt de focus op het ontrafelen van de manier waarop teacher leadership rollen “onderhandeld” worden binnen de interacties op school. Op basis van een diepteonderzoek van twee extreme casussen omtrent zorg op school, tonen we aan dat de zorgcoördinator alleen de legitimiteit ontvangt om te handelen wanneer zijn/haar expertise wordt erkend, wanneer leraren de eerstelijnszorg als hun taak beschouwen en wanneer de schoolleider bereid is om deze verantwoordelijkheid uit handen te geven. In het derde hoofdstuk gaan we het effect na van de sociale verbondenheid van leraren met de mentor en andere collega’s binnen de school op hun job attitudes en intentie om het beroep te verlaten. De resultaten tonen aan dat verbonden zijn met andere leraren in de school van belang is en in het bijzonder voor beginnende leraren. Dit resultaat bevestigt onze hypothese dat ondersteuning van beginnende leraren de verantwoordelijkheid is van het volledige schoolteam. In het vierde hoofdstuk, ten slotte, onderzoeken we het effect van de deelname van leraren aan de zorgwerking op school op leerlingenresultaten. Meer bepaald toont dit onderzoek een significant effect aan van de participatie van klasleraren op het welbevinden van de leerlingen. Er werd noch een significant effect gevonden voor de participatie van wiskundeleraren op de wiskunderesultaten van de leerlingen, noch een differentieel effect voor leerlingen met of zonder zorgbehoeften.

We sluiten af met een kritische reflectie op onze empirische studies. Daarnaast gaan we in op de implicaties voor onderwijspraktijk en –beleid.