Het Brevier van Geraardsbergen. Een Bourgondische handschrift bewaard in de Abdij van Maredsous

Het Brevier van de Sint Adriaansabdij in Geraadsbergen ( nu bewaard in de Benedictijnen Abdij Saint-Benoit van Maredsous) kwam omstreeks 1450 tot stand toen Vlaanderen onder het Bourgondische gebied viel. Deze periode bracht in de Vlaamse steden een bijzondere artistieke bloei tot stand in de schilder- en miniatuurkunst. Ateliers van schrijvers en miniaturisten vervaardigden hoogkwalitatieve handschriften, waarbij Gent befaamd werd voor de productie van rijk geïllustreerde manuscripten. In deze context kan het grote vierdelig Brevier van meer dan 1200 bladen worden gesitueerd, een werk van twee jaar voor de kopiist Willem de Predio en verschillende teams van miniaturisten. Het Brevier voor de liturgie in de Adriaansabdij is opmerkelijk uitgebreid, de teksten zijn neergeschreven in vier grote en zware volumes. Volumes 1 en 2 (bibliotheeknummer van de Abdij van Maredsous: F°/3/1 en F° /3/2) met alle teksten voor de cyclus van Kerstmis tot Pinksteren vormen een geheel, en volumes 3 en 4 (F°/3/3 en F°/3/4) bevatten de officies vanaf tweede pinksterdag tot de advent. Eén groep miniaturisten was verantwoordelijk voor het verluchten van de eerste twee volumes, voor de twee volgende volumes kwam een tweede groep miniaturisten en decorateurs aan zet. De eerste twee delen zijn subtiel en sober versierd en werden uitgevoerd door een actieve groep van Gentse verluchters, bekend onder de noodnaam ‘Meesters van Guillebert de Mets’, een atelier die geregeld voor de hertogen van Bourgondië werkten. Een tweede miniaturist die het later in het volume het penseel overneemt heeft de noodnaam ‘Hand A van het Brevier’. Dit atelier verzorgde de verluchting van de rest van volume 1 en 2. De tweede verluchtingscampagne die start vanaf volume 3 is duidelijk ambitieuzer. De ‘Meester van Gerard Brilis’, een miniaturist die in het derde kwart van de vijftiende eeuw in Brussel en Gent actief was, voert hier de boventoon met prachtige randversieringen en medaillons die de legendes van de heilige Adriaan en heiligenlevens in beeld brengen, omringt door draken en virtuoze pentekeningen. Ook deze miniaturist was werkzaam in de kringen van boekenmakers die werkten voor Filips de Goede, hertog van Bourgondië, de vermaarde bibliofiel met één van de meest prestigieuze bibliotheken van zijn tijd in Europa. Na de eerdere publicatie in wetenschappelijke tijdschriften over het Brevier brengt dit boek voor het eerst een rijk geïllustreerde studie van het handschrift voor iedere liefhebber van middeleeuwse kunst en verluchte manuscripten uit Bourgondische periode. Het ontstaan, de rijkdom en variatie van de miniaturen wordt geïllustreerd met beschrijvingen en detailopnames. Het onderzoek in het laboratorium doorgrond de geheimen van de ingrediënten en kleurstoffen waarmee de middeleeuwse miniaturisten aan de slag gingen voor het verluchten van de vier volumes. Deze publicatie werd voorbereid tussen 2018-2021, wanneer het Brevier werd overgebracht van de Benedictijnen Abdij Saint-Benoit van Maredsous naar de Universiteit van Leuven en het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium voor conservatie en onderzoek. Met de steun van de Koning Boudewijnstichting en het Fonds Baillet Latour werd het manuscript volledig gedigitaliseerd, geconserveerd en ontsloten. Het Brevier van de Sint Adriaansabdij in Geraardsbergen is ontegensprekelijk een hoogtepunt in de Vlaamse Middeleeuwse miniatuurschilderkunst uit het midden van de 15de eeuw.

ISBN:9782960116687

Publication year:2021